دکتر محمد علی مجتهدی گیلانی: به مملکتتان خدمت کنید
«به مملکتتان خدمت کنید!» توصیه ای که دکتر محمد علی مجتهدی گیلانی همواره در سخنرانی هایش به دانشجویان می کرد، همان دانشجویانی که از آنها به عنوان سرمایه های اصلی میهن یاد می کرد و ثمره مغز آنها برای کشور را برتر از میادین نفتی و معادن مس و طلا می دانست. از دکتر مجتهدی به بنیان گذار دانشگاه صنعتی شریف یاد می شود.
دوره کودکی دکتر محمد علی مجتهدی:
محمد علی در اول مهر 1287 در لاهیجان در خانواده ای با اصل و نسب و زمین دار دیده به جهان گشود. خانواده وی علاوه بر زمین داری در کار تجارت ابریشم نیز فعالیت می کردند. از آنجا که محمد علی مادرش را در دو سالگی از دست داده بود، پدرش در تربیت فرزندش سختگیری زیادی می کرد.
سیاست بارها تلاش کرد خود را در زندگی محمد علی وارد کند. یک بار در کودکی، قیام جنگل و اغتشاشات منطقه مانع از تحصیل او شد و بار دیگر در تهران در منزل دایی محمد علی خود را سر راهش قرار داد. در سال 1304، محمد علی برای ادامه تحصیل به تهران مهاجرت کرد و در منزل دایی اش اقامت کرد. در این دوره، دکتر مجتهدی در اتاقی با پسر دائی اش زندگی می کرد که از اعضای مهم جنبش کمونیستی ایران بود. این همزیستی می توانست سرنوشت و مسیر زندگی دکتر مجتهدی را عوض کند. اما او در تمام عمرش از سیاست دوری کرد و تلاش می کرد تمام موسسات علمی زیر نظر خود را نیز از تاثیرات سیاسی دور نگه دارد.
وی تحصیلات خود را در دارالمعلمین ادامه دارد و در سال 1310 مدرک دیپلم خود را دریافت کرد. در همان سال در چهارمین دوره امتحانات اعزام محصل به اروپا شرکت کرد و توانست جز صد نفر برتر این آزمون به فرانسه اعزام شود. دکتر محمد علی مجتهدی گیلانی در سال 1314 مدرک لیسانس ریاضی خود را از دانشگاه لیل دریافت کرد. او دوره دکترای خود را در دانشگاه سوربن گذراند. او مدرک دکترای خود را با درجه شایسته تقدیر که بالاترین درجه ممکن در این سطح است دریافت نمود.
دکتر محمد علی مجتهدی گیلانی در همان فرانسه ازدواج کرد و پس از 7 سال به همراه همسرش به ایران بازگشت تا در آینده علمی و فرهنگی ایران نقش مهمی بازی کند. او در مهر ماه سال 1317 به ایران بازگشت و به عنوان دانشیار ریاضی در دانشکده علوم و دانشسرای عالی استخدام شد. هنوز چندی از فعالیت وی در دانشگاه نگذشته بود که ایران به اشغال متفقین در آمد و اوضاع بار دیگر آشفته شد. به همین دلیل از سال 1320 به مدیریت شبانه روزی دبیرستان البرز منصوب شد و سه سال بعد مسئولیت کل دبیرستان به او واگذار شد. در تمام این مدت، دکتر محمد علی مجتهدی گیلانی به طور همزمان به تدریس در دانشکده فنی دانشگاه تهران نیز مشغول بود.
دبیرستان البرز را ساموئل جردن و همسرش بنیان گذاری کردند، اما مطمئنا این دکتر محمد علی مجتهدی گیلانی که با مدیریت 34 ساله خود در راس این دبیرستان دانش آموزان برجسته ای را پرورش داد که هر یک بعدها خود نقش بزرگی در پیشبرد علمی و فرهنگی ایران ایفا کردند. دکتر مجتهدی پس از انقلاب اسلامی در سال 1358 از ریاست این مدرسه که یکی از منظم ترین و برجسته ترین مدارس ایران به شمار می رفت، کناره گیری کرد و برای جراحی چشم بیمار خود به خارج از کشور سفر کرد.
تاسیس دانشگاه صنعتی شریف:
از مهم ترین خدمات دکتر محمد علی مجتهدی گیلانی تلاش برای تاسیس دانشگاه صنعتی آریامهر است که بعدها به شریف مشهور شد و از آن به MIT ایران یاد می شود. در آبان 1344، دکتر محمد علی مجتهدی گیلانی مامور تاسیس این دانشگاه شد. شور و اشتیاق خدمت به وطن در او به حدی بود که تمامی تاسیسات ساختمانی مورد نیاز پرورش نخبه های مملکت را در یک سال بنا کرد و پس از آن به سرعت هیئت علمی لازم را دور هم جمع کرد تا کار دانشگاه در مهر ماه 1345 با 45 دانشجو شروع شود. هر چند تلاش های شبانه روزی وی برای تاسیس دانشگاه ثمره بزرگی داشت، اما انگار در حوزه مدیریت ستاره اقبال از او رو برگردانده بود و او یک سال بعد از تاسیس دانشگاه شریف از ریاست آن عزل شد. پس از آن در بهمن 46 نیز پس از تنها پنج ماه از ریاست دانشگاه ملی کنار گذاشته شد. مجموعه این اتفاقات سبب شد که او در سال 1350 خود را از دانشگاه و آموزش عالی بازنشسته کند.
از دیگر سمت های علمی و مدیریتی دکتر محمد علی مجتهدی گیلانی می توان به ریاست دانشگاه شیراز در 1340 به مدت یک سال، مدیریت پلی تکنیک تهران به مدت سه سال و انتصاب در پست مدیر کل اداری و آموزشی وزارت فرهنگ در سال 1325 اشاره کرد.
خاطرات دکتر محمد علی مجتهدی: کتابی که هر ایرانی باید حداقل یک بار بخواند
در سال 1367، دکتر محمد علی مجتهدی گیلانی به دعوت برخی از فارغ التحصیلان دبیرستان البرز به آمریکا سفر کرد تا دیداری با آنها داشته باشد. در حاشیه این مراسم قدردانی، حبیب لاجوردی، یکی از اعضای مطالعات خاورمیانه دانشگاه هاروارد مصاحبه ای با وی ترتیب داد و صحبت های این چهره فرهنگی برجسته ایرانی را در قالب مجموعه ای تحت عنوان تاریخ شفاهی ایران گرداوری کرد. کتاب خاطرات دکتر محمد علی مجتهدی گیلانی شامل سرگذشت، خاطرات، خصوصیات اخلاقی، شیوه های مدیریت، تجربه های تحصیلی، آموزشی و فرهنگی او و خاطرات وی از دوره های ریاست وی بر دبیرستان البرز و برخی از مهم ترین دانشگاه های ایران است.
مطالعه این کتاب سرمشقی است برای تمامی کسانی که از مشکلات به عنوان مانعی برای موفقیت های خود یاد می کنند. دکتر محمد علی مجتهدی در این کتاب از مشکلات و موانعی یاد می کند که بر سر راه وی وجود داشته، اما او بر تمام آنها فائق آمده و توانسته است جایگاه علمی ایران را به رشد و پرورش دانش آموزان و دانشجویان نخبه بهبود ببخشد.
سرانجام:
دکتر محمد علی مجتهدی گیلانی در سال 1376 در شهر نیس فرانسه درگذشت و در پی مخالفت همسرش برای بازگرداندن پیکر دکتر مجتهدی به ایران، در همان جا به خاک سپرده شد. در این سال ها تمامی تلاش ها برای بازگرداندن پیکر دکتر مجتهدی به وطن به دلیل این مخالفت به بن بست خورده است.
